Giebułtów

Lokalizacja

Giebułtów (niem. Gebhartsdorf), miejscowość położona w gminie Mirsk w powiecie lwóweckim przy drodze nr. 360 prowadzącej z Gryfowa Śląskiego do Świecia. Wieś graniczy z Mirskiem w bardzo bliskiej odległości. Położna jest na wysokości od 355m n.p.m. do 440 m n.p.m. na Przedgórzu Izerskim w regionie zwany Łużyce Górne. Z Giebułtowa jest około 5 km do Świeradowa Zdrój i około 10 km do przejścia granicznego z Czechami w Czerniawie Zdrój (obecnie dzielnica Świeradowa Zdrój).

Historia

Wieś powstała około 1328 r. Dzieje Giebułtowa związane były z rodziną Üchtritz, która przez 600 lat była w jej posiadaniu, aż do 1945 r. Tak długi okres we władaniu jednego rodu w tej części regionu był rzadkim przypadkiem. Reformacja zawitała do Giebułtowa około 1530 r. i podobnie jak w innych miejscowościach, mieszkańcy stali się ewangelikami. To wydarzenie miało wpływ na dalsze dzieje miejscowości i okolic. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (1618-1648) Giebułtów był miejscowością graniczną, a miejscowy kościół pełnił funkcję kościoła ucieczkowego od 1654 r. do 1744 r. dla przybywających masowo ewangelicznych chrześcijan ze Śląska na nabożeństwa, na którego terenie działała kontrreformacja (odebrano im świątynie i zakazano prowadzenia wszelkiego kultu religijnego). Posługę duszpasterską w tym początkowym okresie pełnił pastor Melchior Exner (były pastor z Mirska) oraz jego pomocnik Lange. Giebułtów znajdował się w Saksonii, w której panowała wolność wyznania. Liczne tłumy chrześcijan przybywały na nabożeństwa z Mirska, z sąsiednich miejscowości leżących za wschód od Kwisy, a nawet Jeleniej Góry i jej okolic. W tym okresie budynek kościoła powiększono (1668), a następnie przebudowano (1703-1707). Niektóre źródła podają, że był w stanie pomieścić około 3000 osób, a miał 1400 miejsc siedzących. Właściciel Giebułtowa Julius Ludwig von Üchtritz pozwolił na osiedlenie się w jego dobrach dużej ilości protestanckich emigrantów z Czech, którzy uciekli z powodu prześladowań religijnych prowadzonych przeciwko nim na terenie całego cesarstwa austriackiego. Osiedlili się oni w górnej części miejscowości (1650) i założyli nowe wsie Giebułtówek (1663), Wola Augustowska (1710) i Augustów (1738), które obecnie są częścią Giebułtowa. Dzięki nim nastąpił rozwój tkactwa (funkcjonowało 190 warsztatów tkalniczych) i wszelkiego rzemiosła, a miejscowość weszła w okres rozkwitu gospodarczego. W XIX w. miejscowość była silnym ośrodkiem przemysłowym i jedną z bogatszych wsi w okolicy. Powstały duże zakłady tkalnicze produkujące ręczniki, pościel, płótno żeglarskie i chusteczki do nosa. We wsi dobrze prosperowały: szlifiernia szkła (huta szkła została założona w 1592), zakład ceramiki, tartak, fabryka zabawek, fabryka piecyków, fabryka mebli, rolnictwo i hodowla, pszczelarstwo, cztery młyny i gospody. Odsyłam do obejrzenia starych zdjęć Giebułtowa (patrz na linki poniżej) i porównania ich z obecnym stanem wsi. Pierwsza szkoła ewangelicka powstała w 1632 r. W 1928 r. w Giebułtowie mieszkało 1668 osób. W okresie II wojny światowej istniała filia obozu koncentracyjnego Gross-Rosen przy zakładach włókienniczych.

Zabytki

Pałac wzniesiony w latach 1654-1655, a następnie przebudowany na rezydencję pałacową (1661-1665) przez Christopfa von Üchtritza. Kolejne przebudowy miały miejsce w 1760 r., pod koniec XIX w. i na początku XX w. Obecnie jest to ruina, ale wielkość pałacu zadziwia. W skali Śląska był jedną z pierwszych wiejskich rezydencji wybudowanych w tym stylu pałacowym (pałac wybudowany ponad ogrodem i folwarkiem) przez włoskich budowniczych. Znajduje się on przy drodze do Świecia na terenie dużego parku, i jest własnością prywatną.

Dawny kościół ewangelicki (obecnie rzymskokatolicki) – na wieży znajduje nie czynny zabytkowy zegar słoneczny z 1727r. z kartuszem herbowym, zegar mechaniczny z 1862 r., wnętrze wykonane w stylu barokowym, zachowane nieliczne płyty nagrobne z XVII i XVIII w. Niektórzy pastorzy służący w tym kościele to: pastor Gotfryd Zindler (zmarł 19 listopada 1772r., miał 81 lat), pastor Fryderyk Gotthold Wehnerod (od 1772r.), pastor Zürn (od 1854), pastor Biewald (od 1904), pastor Butenhoff (od 1926 r.).

Cmentarz ewangelicki, nieczynny, z ok. 1700 r. – znajdował się wokół kościoła, zrównany z ziemią.

Łużyckie domy przysłupowe z XVIII i XIX w.

Turystyka

Miejscowość jest doskonale położona i z górnej części wsi rozpościera się piękny widok na Góry Izerskie, Karkonosze, Przedgórze Izerskie i Kotlinę Mirska. W miejscowości warto udać się na dwa punkty widokowe: Ławka Tkacza i Słupiec (kompleks skał bazaltowych zwany przez miejscowych Skałką) – we wsi wytyczone są do nich znaki informacyjne.

Przez Giebułtów przebiegają następujące szlaki turystyczne:

Euroregionalny Szlak Rowerowy ER-7: Mirsk – Zgorzelec.

Czarny szlak rowerowy: z Giebułtowa do drogi giebułtowskiej, dalej szlakiem niebieskim do Leśnej, lub z Giebułtowa do drogi giebułtowskiej, dalej w prawo do Stankowic szlakiem niebieskim, i szlakiem czarnym do Jeziora Leśniańskiego.

Piękna trasa widokowa wzdłuż drogi nr. 360 z Giebułtowa do Gryfowa Śląskiego, przy przejrzystej pogodzie zapewniony jeden z najpiękniejszych widoków na okolice.